Paznokieć to gładka, bezbarwna płytka rogowa pokrywające łożysko, która powstaje z komórek macierzy paznokcia czyli keranocytów i otoczona jest wałem paznokciowym. 
Macierz jest to część paznokcia znajdująca się głębiej u jego nasady i pokryta ochraniająca ją skórką, spod której wyrasta nowy paznokieć. Białawy półksiężyc u dołu płytki, widoczny nie na każdym palcu to obłączek (niezaznaczony na ilustracji). Stanowi on końcowy element korzenia paznokcia. Obrębek naskórkowy jest naturalną fałdką wyrastającego naskórka. Powinien on mieć postać mocnego obramowania otaczającego obłączek, równego i nie przylegającego do płytki.
Swoje różowe zabarwienie nasze paznokcie zawdzięczają siateczce naczyń krwionośnych znajdujących się pod płytką.
Macierz jest to część paznokcia znajdująca się głębiej u jego nasady i pokryta ochraniająca ją skórką, spod której wyrasta nowy paznokieć. Białawy półksiężyc u dołu płytki, widoczny nie na każdym palcu to obłączek (niezaznaczony na ilustracji). Stanowi on końcowy element korzenia paznokcia. Obrębek naskórkowy jest naturalną fałdką wyrastającego naskórka. Powinien on mieć postać mocnego obramowania otaczającego obłączek, równego i nie przylegającego do płytki.Swoje różowe zabarwienie nasze paznokcie zawdzięczają siateczce naczyń krwionośnych znajdujących się pod płytką.
Paznokcie mają chronić delikatną skórę opuszek palców, dzięki czemu skórne zakończenia nerwowe pozostają niezwykle czułe, co umożliwia naszym dłoniom wykonywanie wielu bardzo precyzyjnych czynności. Jeśli palec, z jakiegoś powodu, zostanie pozbawiony paznokcia, to w krótkim czasie skóra na opuszce takiego palca ulega pogrubieniu, co wiąże się oczywiście z osłabieniem wrażliwości zakończeń nerwowych i zmniejszeniem delikatności oraz precyzji ruchów palców.
Paznokcie nieustająco rosną. Średnio w ciągu doby wydłużają się o 0,1-0,12 mm , przy czym paznokcie palców rąk rosną 2-3 razy szybciej niż paznokcie na stopach. Poza tym paznokcie szybciej rosną u dzieci i u osób w kwiecie wieku, a na starość tempo ich wzrastania zwalnia.
Paznokcie są nie tylko wizytówką kultury osobistej człowieka, ale uważnemu lekarzowi dostarczają również wielu informacji o stanie zdrowia.
CHOROBY PAZNOKCI
Wygląd paznokci może być odzwierciedleniem wieku pacjenta, wykonywanej pracy i ogólnego stanu zdrowia. Paznokcie są tak jak organizm narażone na wiele chorób. Stany patologiczne organizmu mogą mieć wpływ na zdrowie paznokci: zaburzenia wzrostu paznokci oraz ich zniekształcenie.
Choroby mające wpływ na zmiany paznokciowe to min.: wyprysk, łuszczyca, liszaj płaski, łysienie plackowate, pęcherzyca, kiła, brodawki zwykłe.
Leki wywołujące zmiany paznokciowe: leki malaryczne, tetracyklina, doustne środki antykoncepcyjne, psoraleny, retinoidy (pochodne witaminy A), arsen, złoto.
Zmiany w paznokciach mogą:
- Mieć charakter wrodzony
- towarzyszyć chorobom skóry
- występować w przebiegu chorób ogólnoustrojowych, przemiany materii, narządów wewnętrznych
- być wywołane przez czynniki miejscowe pochodzenia urazowego, pasożytniczego, bakteryjnego
- powstawać na skutek zaburzeń odżywiania (niedobory pokarmowe, w tym braki witaminowe)
- Powstawać pod wpływem czynników zewnętrznych np.: wilgoć, temperatura
Zmiany w obrębie paznokcia są trudne do rozpoznania i identyfikacji, ponieważ obraz kliniczny w wielu przypadkach jest podobny.
Zmiany około paznokciowe możemy podzielić na pierwotne i wtórne.
CHOROBY PIERWOTNE
Bielactwo (kwitnące paznokcie, bielactwo rzekome paznokci)
Nazwa nie jest ścisła, gdyż choroba nie ma nic wspólnego z bielactwem nabytym skóry. Przyczyna jest nie znana. Być może zależy od specjalnych substancji białkowych odkładających się w płytce. Choroba ta polega na odkładaniu srebrzystobiałych plam, które pojawiają się początkowo na częściach przysadowych paznokcia, a później przesuwają się ku wolnemu brzegowi. Zwykle zmiany występują na paznokciach rąk jednego lub wielu paznokci u kobiet. Układ zmian może być punkcikowy, linijny, lub też mogą być zajęte całe płytki.
Palce pałeczkowate Hipokratesa (palce dobosza)
W schorzeniu tym dochodzi do przerostu i rozszerzeniu płytek paznokciowych, a dystalne części palców powiększają się. Taki obraz przypomina pałeczki dobosza - stąd nazwa. Zmiany w obrębie palców rąk towarzyszą ciężkim i przewlekłym chorobom układu oddechowego i serca.
Bielactwo prążkowe
Białe poprzeczne prążki spowodowane przez zatrucie metalami ciężkimi, zaburzenia przemiany materii oraz mikrourazami kosmetycznymi. Może być samoistne lub dziedziczne.
Bruzdowienie
Podłużne bruzdy - objaw normalny, nasilający się z wiekiem, a także w wyniku zaburzeń ukrwienia, w gośćcu przewlekłym, w przebiegu liszaja, reumatyzm.
Łamliwość płytki paznokciowej
Zwykle wynika z zaburzeń odżywiania, u osób starszych i w ciężkich chorobach wyniszczających. Zmiany polegają na zwiększonej łamliwości płytki w skutek silnie rozwiniętych i głęboko drążących bruzd podłużnych. W częściach płytki powstają linijne bruzdowania podłużne, wzdłuż których w skutek dużego ścieńczenia płytek dochodzi do ich popękania, chropowatości powierzchni, nierównego ząbkowania wolnego brzegu. Zmniejsza się również twardość paznokcia. Do powstania łamliwości może się przyczynić kontakt z zasadami, benzyna, żywicami, używanie lakierów i zmywaczy acetonowych oraz częste moczenie i suszenie rąk.
Oddzielanie się płytki paznokciowej (onycholiza)
Zmiana polega na rozwłóknieniu części łożyska paznokcia i stopniowym oddzielaniu płytki od podłoża. Oddzielanie rozpoczyna się na wolnym brzegu i postępuje w kierunku macierzy. Zmiany zwykle rozpoczynają się na końcu jednego lub kilku paznokci i powiększają się dopóki nie oddzieli się 1/3 paznokcia. Obszar oddzielony jest blady ze względu na utratę odbicia światła od łożyska paznokciowego. Onycholiza stwarza przestrzeń podpaznokciową, w której mogą gromadzić się zanieczyszczenia i złuszczona keratyna, co powoduje różnorodne zabarwienie paznokcia od białego poprzez szary, żółty, brązowy do czarnego, w zależności od przyczyny. Ból może pojawić się w przypadku dalszego rozciągania pod wpływem urazu lub dodatkowej czynnej infekcji. Jeżeli objawy utrzymują się przez kilka miesięcy łożysko paznokcia staje się ciemne i nieregularnie pogrubione. Najczęstszymi przyczynami oddzielania się płytki paznokciowej są substancje chemiczne (cement), detergenty, kosmetyki do pielęgnacji paznokci, podrażnienie i wilgoć.
Oddzielanie się płytki paznokciowej może być spowodowane urazem, chorobami skóry, ogólnoustrojowymi.
Przerost płytki paznokciowej (szponowatość paznokci)
Zgrubienie płytki, znaczne wydłużenie a niekiedy zakrzywienie, co nadaje kształt szponowaty. W przypadkach zaawansowanych zmian dochodzi do zakrzywienia się paznokcia dając obrazy przypominające rogi baranie. Płytka paznokciowe traci połysk, zmienia się jej zabarwienie na brunatnobrazowe, żółte, szare lub ciemnobrunatne. Przyczyny szponowatości są różne najczęściej spowodowane są wielokrotnymi urazami płytek paznokciowych, ucisk obuwia, zaburzenia w krążeniu obwodowym, zaniedbania higieniczne, skłonności rodzinne.
Zanik płytki paznokciowej
Płytka paznokciowa staje się coraz cieńsza i zmniejsza się jej wielkość i spoistość. Możliwy jest całkowit zanik płytki paznokcia. Stan miejscowy zależy od rozległości i zaawansowania procesu chorobowego. Zmiany zanikowe paznokci wrodzone są wyrazem tzw. "defektu ektodermalnego" polegającego na zaburzeniach wzrostu różnych struktur i narządów pochodzących z tej samej części zarodka płodowego. Często obserwuje się więc współistnienie zaburzeń rozwoju paznokci, włosów, stawów czy nawet układu nerwowego.
Zakleśnięcie płytki paznokciowej
Polega na talerzykowatym wgłębieniu płytki, który może pojawić się na jednym lub kilku paznokciach. Zmiany te występują najczęściej występują w niedokrwistości, choć nie są zależne jedynie od niedoboru żelaza. Mogą występować w przebiegu czerwienicy.
Zmiany zabarwienia płytki paznokciowej
Mogą one występować w skutek zewnętrznego kontaktu z różnym i substancjami barwiącymi, chemicznymi, stosowaniem środków do pielęgnacji paznokci lub też zależy od przyjmowania różnych leków do wewnątrz. Mogą być także spowodowane różnymi stanami chorobowymi jak żółtaczka, zaburzenia krążenia.
Zespół żółtych paznokci
Paznokcie są w tym przypadku wyraźnie zgrubiałe, nieelastyczne, nadmiernie wypukłe co nadaje im kształt beczułkowaty. Obrąbek paznokci jest zgrubiały i spadzisty, natomiast łąkotka jest zupełnie niewidoczna. Pogrubiałe płytki paznokciowe często przyjmują żółtawą lub żółtawo-zieloną barwę - stąd nazwa . Choroba często towarzyszą zastojowi chłonki w kończynach i astmie.
CHOROBY WTÓRNE
Grzybica paznokci
Stanowią około 50% chorób paznokci. Charakteryzują się zgrubieniami, przebarwieniami, łamliwością paznokci, rozwarstwianiem, częściowym wykruszaniem, nadmiernym rogowaceniem i pobruzdowanie, płytek paznokciowych. Grzybice często występują u osób z zaburzeniami odporności komórkowej, zaburzeniami hormonalnymi ( zespół Cushinga, niedoczynność tarczycy). Zakażeniom sprzyja ogólne osłabienie organizmu w wyniku chorób wyniszczających (np. cukrzycy), załamanie sił odpornościowych, długotrwałe leczenie antybiotykami i lekami immunosupresyjnymi, większość grzybów jest zakaźna dla otoczenia. Zmiany rozpoczynają się od wolnego brzegu paznokcia. Płytka staje się szara lub zielonkawa, matowa, krucha, łamliwa, występuje nieregularne poprzeczne lub podłużne bruzdowanie płytki, aż do całkowitego jej spełznięcia. W cięższych przypadkach może dojść do gromadzenia się mas rogowych pod płytkami paznokciowymi. Początkowa są zajęte pojedyncze płytki paznokciowe, lecz zakażenie przenosi się łatwo na pozostałe.
Drożdżyca
Bardzo zakaźna choroba, rozpoczynająca się od wału paznokcia. W tym miejscu powstaje stan zapalny. Objawia się silnie zaczerwienionym i obrzękniętym wałem, z którego wydostaje się ropa. W następnym etapie zmiany obejmują płytki, które staje się szarobrunatne, bez połysku, przerośnięte i rozwarstwione.
Łuszczyca paznokcia
Zazwyczaj towarzyszy łuszczycy skóry, lecz może występować samoistnie. Płytka paznokciowa staje się wówczas matowa, krucha, zgrubiała, czasami istnieją punkcikowe wgłębienia jak na naparstku. Zmiany ustępują bardzo powoli i opornie.
Zanokcica
Zmiany zapalne w otoczeniu paznokcia pochodzenia bakteryjnego (najczęściej wywołują ją bakterie - gronkowce, paciorkowce). Przyczyną zanokcicy przewlekłej są zakażenia grzybicze (drożdżaki). Często zanokcica powstaje w wyniku urazu opuszki palca (ukłucie zanieczyszczonym przedmiotem), przy naderwaniu paznokcia. Występuje ona też przy maceracji blaszki płytki paznokciowej, która powstaje w wilgotnym środowisku oraz w cukrzycy. Charakteryzuje się zaczerwienionym wałem paznokciowym, często wydobywa się ropa. Choroba ma przebieg ostry, zmiany są bardzo bolesne. Po przebiciu pojawia się wydzielina ropna. Nie jest chorobą zakaźną.
